Jak działają tabletki antykoncepcyjne? 

Pigułki antykoncepcyjne to jedna z najczęściej stosowanych metod antykoncepcji wśród kobiet. Według Indeksu Pearla są jedną ze skuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Wskaźnik ten opisuje odsetek ciąż, do których doszło w trakcie stosowania konkretnej metody antykoncepcji.

Skuteczność antykoncepcji hormonalnej mieści się w przedziale od 1-3 dla tabletki jednoskładnikowej, 0,7 dla tabletki dwufazowej – dwuskładnikowej do 0,2-0,5 dla tabletki jednofazowej – dwuskładnikowej.  W porównaniu do prezerwatyw, antykoncepcja hormonalna jest od 10 do 35 razy skuteczniejsza.

Co stanowi główny skład tabletek antykoncepcyjnych? Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

W skład tabletek wchodzą hormony estrogenu oraz progestagenu-syntetycznego odpowiednika progesteronu.

Działanie  progestagenu w tabletkach antykoncepcyjnych polega  na supresji, czyli hamowaniu działania hormonu LH.  Wpływa na grubość endometrium, czyli śluzówki macicy, zwiększa gęstość śluzu szyjkowego, zmniejszając jego przepuszczalność dla plemników.

Działanie estrogenu w antykoncepcji

Składnik ten wywołuje supresję hormonu FSH , wstrzymuje wzrost pęcherzyka dominującego w jajniku i zapobiega krwawieniom.

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Tabletki antykoncepcyjne dzielą się na jednoskładnikowe i dwuskładnikowe. Dwuskładnikowe zawierają hormony estrogenu i progestagenu. Jednoskładnikowe zawierają tylko progestagen. Nietrudno zatem wywnioskować, że działanie tabletek antykoncepcyjnych uzależnione jest od progestagenu.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe standardowo w jednym opakowaniu zawierają 21 tabletek.

Na rynku dostępne są :

• Tabletki trójfazowe- zawierają zmienną dawkę estrogenu i progestagenu w 3 kolejnych częściach,
• tabletki dwufazowe- zawierają zmienną dawkę estrogenu i progestagenu w 2 częściach,
• oraz tabletki jednofazowe – zawierają jednakową dawkę estrogenu i progestagenu.

Działanie tabletek dwu- i trójfazowych w pewnym stopniu odwzorowuje naturalny cykl miesiączkowy kobiety z przewagą progestagenu w jego drugiej fazie.

Schemat przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych dwu- i trójfazowych. Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Kobiety powinny rozpocząć przyjmowanie pigułek w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego i przyjmować po jednej tabletce dziennie. Pora przyjmowania pigułek powinna być stała. Wybrana w dogodnej dla kobiety porze dnia, np. po porannym myciu zębów.

Po 21 dniu przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych powinna nastąpić 7 dniowa przerwa , w czasie której dojdzie do krwawienia. Jest to tzw. krwawienie z odstawienia.

8 dnia powinna zostać przyjęta tabletka z kolejnego opakowania.

Obecnie na rynku farmaceutycznym pojawia się coraz więcej tabletek zawierających 28 tabletek , z których ostatnie 7 to placebo. Spowodowane jest to chęcią uproszczenia procedury przyjmowania. Niestety wiele kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną zapomina o rozpoczęciu nowego opakowania we właściwym dniu, co ma duży wpływ na skuteczność w zapobieganiu ciąży.

Działanie tabletek antykoncepcyjnych jest uwarunkowane od regularności i skrupulatności w ich przyjmowaniu. Są  dopuszczalne przesunięcia czasowe do 12 godzin, przy założeniu , że zdarza się to rzadko. Jednak dla pewności należy do końca opakowania stosować równolegle prezerwatywy.

Schemat przyjmowania pigułek jednoskładnikowych

Tabletki jednoskładnikowe przyjmuje się w trybie ciągłym bez przerw w ich przyjmowaniu. Powinny być przyjmowane o stałej, dogodnej dla kobiety porze. Dopuszczalne są przesunięcia w terminie przyjęcia pigułki tylko do 3 godzin.

Zaletą tego rodzaju tabletek antykoncepcyjnych jest to , że mogą ją przyjmować kobiety karmiące piersią po ukończonym połogu. Niedogodnością tej metody  mogą być nieregularne krwawienia lub całkowity brak miesiączek.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne na zdrowie?

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych może mieć wpływ na: układ krążenia, czynność wątroby i pęcherzyka  żółciowego, choroby nowotworowe, stany zapalne przydatków, torbiele czynnościowe jajowodów i gospodarkę węglowodanami.

Układ krążenia

• nadciśnienie tętnicze
• zwiększone ryzyko zawału serca o 1,5 raza
• zwiększone ryzyko wystąpienia zakrzepicy o 6 razy
• ryzyko chorób naczyń krwionośnych zwiększa się u kobiet powyżej 35 roku życia i dla kobiet palących

Układ pokarmowy 

• estrogeny mają negatywny wpływ na transport żółci
• wzrost stężenia trójglicerydów i cholesterolu HDL
• obniżenie stężenia cholesterolu LDL

Choroby nowotworowe 

• rak jajnika- badania udowodniły ochronny wpływ przed wystąpieniem raka jajnika przez 30 lat od zaprzestania przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych
• rak szyjki macicy-badania wskazują  zwiększenie ryzyka wystąpienia raka w grupie kobiet z obecnym wirusem HPV.
• rak piersi- badania przeprowadzone na grupie 850 000 kobiet potwierdziły brak wzrostu ryzyka zachorowania na skutek stosowania pigułek antykoncepcyjnych
• rak endometrium- stwierdzono zmniejszone ryzyko wystepowania w ciągu 15 lat od zakończenia przyjmowania tabletek

Gospodarka węglowodanowa 

Tabletki antykoncepcyjne starszej generacji w małym stopniu podnosiły stężenie glukozy i insuliny, co mogło powodować ujawnienie się choroby cukrzycowej.

U kobiet z już rozpoznaną cukrzycą tabletki antykoncepcyjne lekarz zaleca kobietom w  wieku poniżej 25 lat i chorującym relatywnie krótko.

Działania uboczne tabletek antykoncepcyjnych

• zmiany skórne- trądzik, łojotok, trądzik różowaty, rumień wielopostaciowy lub brunatne przebarwienia skóry
• bóle głowy- przeważnie na początku przyjmowania pigułek , większe ryzyko u kobiet z bólami migrenowymi w przeszłości
• zwiększenie masy ciała na skutek nieznacznej poprawy apetytu
• krwawienia i plamienia- występują najczęściej na początku stosowania tabletek
• wymioty i nudności- na początku stosowania

Jakie są przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych?

• ciąża lub niewykluczona możliwość bycia w ciąży
• choroba nowotworowa
• występujące krwawienia z dróg rodnych o nieznanej przyczynie
• choroby układu krążenia- zakrzepica, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia krzepliwości krwi, nadciśnienie tętnicze, wady serca, krwotok mózgowy w przeszłości
• palenie tytoniu szczególnie przez kobiety powyżej 35 roku życia
• migreny , które leczone są Ergotaminą
• choroby wątroby
• toczeń rumieniowaty

Leki a antykoncepcja hormonalna

W trakcie wizyty u lekarza należy powiadomić go o fakcie przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych. Jest to bardzo ważne, gdyż czasem mogą nastąpić niekorzystne interakcje mogące mieć negatywny wpływ na zdrowie lub skuteczność antykoncepcji.

Leki , zmniejszające skuteczność tabletek antykoncepcyjnych to :

• antybiotyki : penicylina, tetracyklina, cefalosporyna
• barbiturany
• prymidon
• gryzeofulwina
• fenytoina
• ryfampicyna

Leki zwiększające stężenie estrogenów we krwi kobiet przyjmujących pigułki to:

• kotrimoksazol
• paracetamol.
• ketokonazol

Kobiety przyjmujące pigułki antykoncepcyjne powinny ostrożnie pić sok grapefruitowy ze względu na możliwy wzrost estrogenów. 

Doustne tabletki antykoncepcyjne zapisać może jedynie lekarz ginekolog po uprzednim gruntownym zbadaniu kobiety. Bardzo ważny jest też wywiad aby ocenić zdrowie kobiety i rozważyć wszystkie za i przeciw stosowaniu tej metody zapobiegania ciąży.

Jeśli lekarz uzna to za konieczne może zlecić dodatkowe badania krwi : morfologię, poziom glukozy, poziom cholesterolu, ASPAT, ALAT, Trójglicerydy.

W przypadku przygodnego stosunku płciowego należy pamiętać o stosowaniu prezerwatywy, gdyż pigułki chronią jedynie przed wystąpieniem owulacji. Nie chronią przed chorobami zakaźnymi np. AIDS.

Bardzo ważne są coroczne badania u lekarza ginekologa. Także regularne pobieranie wymazu cytologicznego oraz badania piersi.